Stopa końsko-szpotawa, a metoda Ponsetiego
Stopa końsko-szpotawa należy do grupy chorób stóp charakteryzujących się deformacją łuku stopy. Zniekształcenie końsko-szpotawe jest złożoną wadą układu mięśniowo-szkieletowego i manifestuje się jako wielopłaszczyznowa deformacja stopy.
Etiologia poznana jest tylko w nielicznych przypadkach takich jak wady układu nerwowego, np.: przepuklina oponowo- rdzeniowa, choroby tkanki łącznej takie jak zespół Ehlersa-Danlosa i niektóre zespoły wad wrodzonych. Stopa końsko-szpotawa spowodowana jest różnymi czynnikami, w tym genetyką. Przyjmuje się, że stopa końsko-szpotawa jest wynikiem kombinacji czynników genetycznych i środowiskowych. Częstość występowania stopy końsko-szpotawej jest zmienna w zależności od rasy i płci. Chłopcy chorują dwa razy częściej niż dziewczynki. Rocznie na świecie rodzi się 100 000 dzieci z wrodzoną stopą końsko-szpotawą. W większości przypadków przyczyna jest jednak niewyjaśniona, czyli idiopatyczna, a klinicznie obserwuje się nieprawidłową budowę tkanki łącznej mięśni, powięzi i ścięgien.
Na czym polega leczenie i fizjoterapia małych pacjentów z tą wadą?
Deformację końsko- szpotawą stopy tworzy szereg zaburzeń przestrzennych w postaci końskości, szpotawości, odwrócenia i wydrążenia poszczególnych segmentów stopy powodujących obrót stopy do wewnątrz i tendencję do obciążania zewnętrznego brzegu. Do określenia stopnia ciężkości wady wykorzystywane są skale Dimeglio lub Piraniego, oceniające nasilenie zniekształcenia i
możliwość jego korekcji.
Czym jest metoda Ponsetiego?
Metoda Ponsetiego polega na redukcji deformacji za pomocą cotygodniowych gipsów seryjnych i przezskórnej tenotomii ścięgna Achillesa, a następnie wykorzystaniu zaopatrzenia ortopedycznego w postaci szyn i butów (np. Mitchela) stosowanych w odpowiednim protokole. Szyna derotacyjna (odwodząca) to kluczowy element leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej metodą Ponsetiego. Stosuje się ją do utrzymania uzyskanej wcześniej opatrunkami gipsowymi korekcji stopy, co oznacza, że stopa, która nie jest w pełni skorygowana, nie nadaje się do zastosowania szyny. Szyna nie leczy, a utrzymuje jedynie stopę w poprawnej pozycji, zapobiegając nawrotowi. Jeśli metoda Ponsetiego jest przeprowadzona poprawnie zarówno przez lekarza (każda, nawet najmniejsza modyfikacja obniża skuteczność), jak i rodzica, statystycznie 92-100% stóp końsko-szpotawych może być wyleczonych bez ingerencji chirurgicznej (nie wliczając w to przezskórnej tenotomii ścięgna Achillesa, która jest zabiegiem). Rodzice dzieci urodzonych ze stopą końsko-szpotawą mogą być pewni, że ich dziecko, ma szansę na prawidłowo wyglądające stopy z ich prawidłowymi funkcjami. Dobrze leczone stopy końsko-szpotawe nie są okaleczone i są w pełni kompatybilne z normalnym, aktywnym trybem życia.
Fizjoterapia w leczeniu stopy-końsko-szpotawej.
Fizjoterapia jest ważną częścią metody Ponsetiego. Dzięki połączeniu ćwiczeń rozciągających i wzmacniających fizjoterapeuci mogą poprawić zakres ruchu pacjenta i siłę w obrębie dotkniętych stawów. Fizjoterapeuta może również udzielić wskazówek, jak prawidłowo używać ortezy lub szyny, aby pomóc w utrzymaniu ulepszonego zakresu ruchu, a dodatkowo wskazać jak zapobiegać dalszym deformacjom lub powikłaniom oraz modyfikować styl życia i aktywność, aby utrzymać stopę w jak najlepszej formie. W zwiększeniu powodzenia metody Ponsetiego, ważne jest przestrzeganie regularnych wizyty u fizjoterapeuty i oraz respektowanie założeń programu leczenia. Sesje fizjoterapeutyczne obejmują ćwiczenia rozciągające i wzmacniające, które mogą pomóc poprawić zakres ruchu stopy oraz stawu skokowego. Dodatkowo pacjent może nauczyć się prawidłowego chodzenia oraz korzystania z ortezy ortopedycznej wspomagającej proces gojenia. Dzięki regularnym sesjom fizjoterapeutycznym pacjent może mieć pewność, że jego stopa końsko-szpotawa jest stale monitorowana i odpowiednio leczona. Podczas sesji fizjoterapeuta przeprowadzi pacjenta przez ćwiczenia, pomagając mu zrozumieć, jak działa rozciąganie i gipsowanie oraz jaki ma wpływ na stopę. Terapia tkanek miękkich zakłada początkowe pozycje w oparciu o trójpłaszczyznowe ogólne wzorce od biodra do stopy, działanie hamujące i znosi ograniczenia w całym łańcuchu kinematycznym kończyny dolnej, a zadaniem jest skorygowanie wadliwego ustawienia.
Piotr Harasymowicz